Το ερωτηματολόγιο και η μεθοδολογία υπολογισμού του δείκτη σχεδιάστηκαν από την επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου, καθιστώντας τον ένα ολοκληρωμένο εργαλείο για την παρακολούθηση της χρηματοοικονομικής ευημερίας των πολιτών της Κύπρου.
Δείκτης Χρηματοοικονομικής Ευημερίας
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι ένα ζήτημα που πρέπει να απασχολεί όλες τις κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες. Σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων και ευρέων διαθέσιμων προϊόντων, όλοι οι πολίτες καλούνται να είναι ολοένα και περισσότερο ενημερωμένοι ώστε να λαμβάνουν σωστές αποφάσεις για τη διαχείριση των χρημάτων τους.
Γιατί να επενδύσουμε στον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό;
Έρευνες δείχνουν ότι τα χρηματοοικονομικά αναλφάβητα άτομα:
- Τείνουν να μην διαχειρίζονται σωστά το χρέος τους.
- Δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν εύκολα στις οικονομικές προκλήσεις.
- Αδυνατούν να καλύψουν αυτόνομα έκτακτες οικονομικές ανάγκες χωρίς να καταφύγουν σε δανεισμό ή άλλη οικονομική στήριξη.
- Έχουν αυξημένη πιθανότητα να πέσουν θύμα οικονομικής απάτης.
- Χρησιμοποιούν λιγότερο συχνά τη χρηματοοικονομική τεχνολογία.
- Επιδεικνύουν λιγότερη εμπιστοσύνη στις ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές.
Δείκτης Χρηματοοικονομικής Ευημερίας
Μέσα στα πλαίσια της ανάγκης για διενέργεια περισσότερων μελετών και κατανόησης του προβλήματος, το Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικής Ευημερίας στοχεύει στην ανάπτυξη του πρώτου Δείκτη Χρηματοοικονομικής Ευημερίας στην Κύπρο, ο οποίος θα καταγράφει σε συστηματική βάση το επίπεδο χρηματοοικονομικής γνώσης, συμπεριφοράς, και νοοτροπίας του κυπριακού πληθυσμού.
Τα αποτελέσματα θα επισημαίνουν το επίπεδο κατάρτισης χρηματοοικονομικών ζητημάτων στη χώρα, ώστε να προωθηθεί η κατάλληλη εκπαίδευση και ανάδειξη της αξίας της χρηματοοικονομικής ευημερίας και παιδείας, καθώς και να δημιουργηθούν εξατομικευμένα μέτρα για την προστασία των ενεργών πολιτών.
Financial Wellbeing Index
Το Financial Wellbeing Index αποτελεί σήμα κατατεθέν του Financial Wellbeing Institute και βασίζεται σε ερωτήσεις που μετρούν τις τρεις βασικές διαστάσεις της χρηματοοικονομικής ευημερίας: την αντιληπτή χρηματοοικονομική ασφάλεια, τη χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα και το άγχος που σχετίζεται με οικονομικές δυσκολίες.
Για τη δημιουργία του Financial Wellbeing Index 2024, η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2024 σε παγκύπρια κλίμακα μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων, με τη χρήση τυχαίου στρωματοποιημένου δείγματος 700 ατόμων ηλικίας 25-64 ετών, από την εταιρεία ερευνών IMR/University of Nicosia™, η οποία προσέφερε τις υπηρεσίες της ως ευγενική χορηγία.
Financial Wellbeing Index 2024
Υπάρχει άμεση ανάγκη για την ενσωμάτωση της χρηματοοικονομικής μόρφωσης στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου
Δείκτης Χρηματοοικονομικής Ευημερίας
Μέσα στα πλαίσια της ανάγκης για διενέργεια περισσότερων μελετών και κατανόησης του προβλήματος, το Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικής Ευημερίας στοχεύει στην ανάπτυξη του πρώτου Δείκτη Χρηματοοικονομικής Ευημερίας στην Κύπρο, ο οποίος θα καταγράφει σε συστηματική βάση το επίπεδο χρηματοοικονομικής γνώσης, συμπεριφοράς, και νοοτροπίας του κυπριακού πληθυσμού.
Τα αποτελέσματα θα επισημαίνουν το επίπεδο κατάρτισης χρηματοοικονομικών ζητημάτων στη χώρα, ώστε να προωθηθεί η κατάλληλη εκπαίδευση και ανάδειξη της αξίας της χρηματοοικονομικής ευημερίας και παιδείας, καθώς και να δημιουργηθούν εξατομικευμένα μέτρα για την προστασία των ενεργών πολιτών.
Γενικά για τη Χρηματοοικονομική Ευημερία
Η χρηματοοικονομική ευημερία συχνά συνδέεται, εσφαλμένα, με την ύπαρξη επαρκούς εισοδήματος. Ωστόσο, αυτή η σύνδεση δεν αποτυπώνει πλήρως την ουσιαστική έννοια του όρου. Γενικά, η χρηματοοικονομική ευημερία μπορεί να οριστεί ως η οικονομική ασφάλεια και η ελευθερία επιλογών που απολαμβάνει ένα άτομο τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον. Ο ορισμός αυτός αναδεικνύει τη χρονική διάσταση της έννοιας, καθώς περιλαμβάνει τόσο την τρέχουσα όσο και τη μελλοντική οικονομική κατάσταση.
Η αξιολόγηση της οικονομικής ασφάλειας και της οικονομικής ελευθερίας είναι, ωστόσο, εγγενώς υποκειμενική, καθώς εξαρτάται από την προσωπική αντίληψη κάθε ατόμου. Συνεπώς, η χρηματοοικονομική ευημερία επηρεάζεται από προσωπικούς παράγοντες, όπως το φύλο, η ηλικία, η εκπαιδευτική μόρφωση και η οικογενειακή κατάσταση. Επιπλέον, οι οικονομικές γνώσεις και δεξιότητες, οι στάσεις απέναντι στα χρήματα και το χρέος, η προθυμία ανάληψης κινδύνων και η οικονομική συμπεριφορά που αφορά την αποταμίευση, τη διαχείριση του προϋπολογισμού και τις αγορές συμβάλλουν σημαντικά στη διαμόρφωση της αντίληψης για τη χρηματοοικονομική ευημερία.
Παράλληλα, εξωγενείς παράγοντες, όπως οι αλλαγές στο μακροοικονομικό περιβάλλον, επηρεάζουν την αντίληψη της χρηματοοικονομικής ευημερίας. Τέτοιοι παράγοντες περιλαμβάνουν τις μεταβολές σε οικονομικούς δείκτες, όπως η ανεργία, τα επιτόκια και ο πληθωρισμός, καθώς και αρνητικά γεγονότα, όπως η απώλεια εργασίας.
Επιπρόσθετα, ορισμένες μελέτες έχουν ορίσει τη χρηματοοικονομική ευημερία ως την απουσία οικονομικής δυσχέρειας. Ωστόσο, αυτός ο ορισμός είναι περιοριστικός, καθώς η δυσχέρεια σχετίζεται κυρίως με την αδυναμία κάλυψης βασικών εξόδων. Αντίθετα, η χρηματοοικονομική ευημερία αποτελεί έναν ευρύτερο όρο που περιλαμβάνει την αξιολόγηση όχι μόνο του παρόντος, αλλά και του αναμενόμενου βιοτικού επιπέδου και της οικονομικής ελευθερίας.
Ορισμός της Χρηματοοικονομικής Ευημερίας από το Financial Wellbeing Institute
To Financial Wellbeing Institute ορίζει τη Χρηματοοικονομική Ευημερία ως την κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο διαθέτει επαρκείς οικονομικούς πόρους για να καλύπτει τις ανάγκες του, να νιώθει ασφάλεια για το οικονομικό του μέλλον και να λαμβάνει αποφάσεις ή να κάνει επιλογές που του επιτρέπουν να απολαμβάνει τη ζωή, χωρίς το οικονομικό στρες να υπονομεύει την ψυχική ή σωματική του υγεία.
Η χρηματοοικονομική ευημερία, όπως ορίζεται ανωτέρω, αποτελείται από τρεις βασικές συνιστώσες:
- Αντιληπτή χρηματοοικονομική ασφάλεια και εμπιστοσύνη
Η συγκεκριμένη συνιστώσα αφορά την υποκειμενική αίσθηση ασφάλειας που νιώθει ένα άτομο αναφορικά με την οικονομική του κατάσταση. Η αντιληπτή ασφάλεια και εμπιστοσύνη εξετάζεται μέσω ερωτήσεων υποκειμενικής φύσεως, οι οποίες εστιάζουν στην αυτοαντίληψη του ατόμου για τη σταθερότητα και την επάρκεια των οικονομικών του πόρων.
- Χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα
Η χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα αναφέρεται στην ικανότητα ενός ατόμου ή νοικοκυριού να ανταποκρίνεται, να προσαρμόζεται και να ανακάμπτει από οικονομικούς κραδασμούς. Αυτή η συνιστώσα αξιολογείται μέσω αντικειμενικών κριτηρίων, όπως η δυνατότητα κάλυψης έκτακτων εξόδων, η αποταμίευση, η αποτελεσματική διαχείριση του χρέους και η ύπαρξη διαθέσιμων πόρων. Η χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα δεν συνδέεται απαραίτητα με υψηλό εισόδημα, αλλά επηρεάζεται από το επίπεδο οικονομικών γνώσεων και δεξιοτήτων, την ύπαρξη περιουσιακών στοιχείων και τη διαχείριση του προϋπολογισμού.
- Άγχος και στρες
Το άγχος και το στρες αποτελούν συναισθηματικές παραμέτρους της χρηματοοικονομικής ευημερίας, οι οποίες συνδέονται άμεσα με την οικονομική ανασφάλεια και την έλλειψη ανθεκτικότητας. Οι οικονομικές ανησυχίες, όπως η δυσκολία στη διαχείριση χρημάτων, η αδυναμία εξόφλησης χρεών και η μειωμένη αίσθηση ασφάλειας, επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία. Έρευνες καταδεικνύουν ότι το οικονομικό άγχος συσχετίζεται με χαμηλότερη συνολική ευεξία και αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ψυχικών διαταραχών.
Η διασύνδεση αυτών των τριών συνιστωσών καθιστά σαφές ότι η χρηματοοικονομική ευημερία είναι πολυδιάστατη και επηρεάζεται από υποκειμενικούς, αντικειμενικούς και συναισθηματικούς παράγοντες. Η κατανόηση και η ενίσχυση κάθε συνιστώσας είναι κρίσιμη για την προαγωγή της συνολικής οικονομικής και ψυχικής ευημερίας των ατόμων.
Μεθοδολογία για τις Ερωτήσεις που Συνθέτουν τον Δείκτη Χρηματοοικονομικής Ευημερίας 2024 (Financial Wellbeing Index 2024)
Για τη μέτρηση της χρηματοοικονομικής ευημερίας στην Κύπρο το 2024, το Financial Wellbeing Institute ακολούθησε μια ποσοτική ερευνητική προσέγγιση, με το ερωτηματολόγιο να αποτελεί την κύρια μέθοδο συλλογής δεδομένων. Συγκεκριμένα, το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε από την επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου με στόχο τη συγκέντρωση πληροφοριών για τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, καθώς και για τους τρεις βασικούς πυλώνες που επηρεάζουν τη χρηματοοικονομική ευημερία.
Το ερωτηματολόγιο περιείχε κλειστού τύπου ερωτήσεις, σχεδιασμένες ώστε να εξασφαλίζουν τη συστηματική και αντικειμενική συλλογή δεδομένων. Η δομή του εργαλείου επιτρέπει την εστίαση σε κρίσιμες διαστάσεις της χρηματοοικονομικής ευημερίας, ενώ παράλληλα διασφαλίζει την αξιοπιστία και εγκυρότητα των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την ανάλυση των δεδομένων.
Η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε σε παγκύπρια κλίμακα μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων, αξιοποιώντας τυχαίο στρωματοποιημένο δείγμα 700 ατόμων ηλικίας 25-64 ετών. Η διαδικασία συλλογής των δεδομένων διεξήχθη από την εταιρεία ερευνών IMR/University of Nicosia™.
Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε περιλαμβάνει μια σειρά από ερωτήσεις, εκ των οποίων οι 11 αφορούν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων. Από αυτές, πέντε ερωτήσεις θεωρούνται οι σημαντικότερες, καθώς επικεντρώνονται σε κρίσιμες πληροφορίες: το φύλο, την ηλικία, το ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα, την επαρχία διαμονής και την ύπαρξη ή μη οικονομικών σπουδών. Αυτά τα δημογραφικά δεδομένα αποτελούν τη βάση για την ανάλυση της χρηματοοικονομικής ευημερίας και την κατανόηση της επίδρασης κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων στους πυλώνες που αξιολογήθηκαν.